Tuần trước, Anne Wojcicki, Tổng giám đốc điều hành của startup công nghệ 23andMe, nộp đơn xin phá sản và thông báo từ chức. Trước đó 6 tháng, hội đồng quản trị của công ty đã giải tán với lý do bất đồng quan điểm về định hướng chiến lược.
Công ty 23andMe từng cung cấp dịch vụ xét nghiệm di truyền cho mục đích y tế và xác định phả hệ. Họ đã thu thập dữ liệu DNA của hơn 15 triệu khách hàng và được kỳ vọng là một trong những kỳ lân công nghệ giá trị nhất thế giới. Nhưng từ khi lên sàn chứng khoán năm 2021, công ty không ghi nhận bất kỳ khoản lợi nhuận nào.
Sau những bê bối liên quan đến trộm cắp dữ liệu và các vụ kiện tập thể, 15 triệu khách hàng của 23andMe đang đứng ngồi không yên vì không biết số phận dữ liệu của mình sẽ đi về đâu. Nhiều người đang tìm cách xóa thông tin khỏi 23andMe để tránh những phiền phức sau này.
Data ADN như quả bom nổ chậm
Trong hồ sơ xin bảo hộ phá sản, 23andMe cho biết bắt đầu gặp rắc rối lớn liên quan đến vụ hack dữ liệu vào năm 2023.
Vào tháng 10.2023, hacker rao bán kho dữ liệu (data) khổng lồ của người dùng 23andMe trên Dark Web (web đen chuyên mua bán dữ liệu). Dữ liệu này gồm thông tin chi tiết về ngày sinh, tên tuổi. Đến tháng 12, công ty xác nhận tin tặc đã truy cập được vào kho dữ liệu phả hệ của gần 7 triệu người dùng. Ước tính có khoảng 14.000 tài khoản người dùng bị tin tặc truy cập trực tiếp.
Đến tháng 1 năm sau, thông tin chi tiết về vụ hack cho biết 23andMe phải mất đến 5 tháng mới nhận ra công ty bị tấn công mạng.
Anne Wojcicki – nhà sáng lập startup công nghệ sinh học 23andMe
ẢNH: CHỤP MÀN HÌNH FT
Theo Reuters, sự cố này đã khiến kỳ lân công nghệ phải đối mặt vụ kiện trị giá 30 triệu USD. Một tuần sau đó, các giám đốc độc lập trong hội đồng quản trị của 23andMe tuyên bố từ chức.
Tuy nhiên dữ liệu ADN của người dùng trên 23andMe vẫn như quả bom nổ chậm. Trong một nỗ lực cứu lấy startup này, các lãnh đạo đang muốn bán công ty để trả nợ. Điều đó đồng nghĩa dữ liệu người dùng cũng có thể bị bán.
Điều này lập tức gây ra làn sóng tranh cãi lớn trong cộng đồng. Phần lớn người dùng phản đối. Họ cho rằng dữ liệu cá nhân của mình được 23andMe thu thập và lưu trữ không phải món hàng để đem ra trao đổi, đấu giá.
Giám đốc an ninh mạng tại Electronic Frontier Foundation, một tổ chức phi lợi nhuận tập trung vào quyền riêng tư kỹ thuật số, đã kêu gọi người dùng xóa dữ liệu của họ khỏi 23andMe. Chỉ sau ba ngày đăng tải, bài viết thu hút 531.000 lượt xem.
“Dữ liệu là dữ liệu, một khi đã được công khai, rất khó để kiểm soát”, James Hazel, nhà nghiên cứu y sinh, nói với Business Insider.
23andMe cho biết dữ liệu cá nhân họ thu thập gồm thông tin đăng ký như ngày sinh, thông tin di truyền như kiểu gen, mẫu nước bọt và thông tin tự khai báo. Ngoài ra đối tác theo hợp đồng để xử lý mẫu nước bọt của khách hàng cũng có thể nắm những dữ liệu này của khách hàng.
Người phát ngôn 23andMe cho biết công ty không chia sẻ dữ liệu với “nhà tuyển dụng, công ty bảo hiểm, cơ quan thực thi pháp luật hoặc cơ sở dữ liệu công khai”. Tuy nhiên người dùng vẫn lo ngại về thông tin của họ khi tương lai của 23andMe vẫn quá bất định.
Trong hồ sơ sức khỏe của nền tảng, người dùng có thể chọn không tham gia “Dữ liệu 23andMe”. Tuy nhiên công ty lưu ý họ có nghĩa vụ pháp lý phải lưu giữ một số thông tin.
Trang web của công ty cho biết: “Dù sẽ xóa phần lớn thông tin cá nhân của bạn, chúng tôi vẫn phải giữ lại một số thông tin để tuân thủ nghĩa vụ pháp lý”. Tuyên bố về quyền riêng tư của công ty cũng nêu rõ: “23andMe và đối tác xét nghiệm gen sẽ lưu giữ thông tin di truyền, ngày sinh và giới tính của bạn theo yêu cầu để tuân thủ các nghĩa vụ pháp lý hiện hành… ngay cả khi bạn chọn xóa tài khoản của mình”.
Theo các chuyên gia, cú sập của 23andMe đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh đến người dùng, cơ quan quản lý về việc thu thập, lưu trữ những dữ liệu quan trọng như ADN của người dân. Về mặt tích cực, dữ liệu di truyền học sẽ đặc biệt quan trọng trong y tế, giải mã nhiều thông tin cá nhân. Nhưng rủi ro là những thông tin này một khi đã được giải mã và bị truy cập trái phép sẽ không bao giờ có thể khôi phục hoặc che giấu. Dữ liệu một khi đã rơi vào tay kẻ xấu, cuộc sống của nạn nhân sẽ như cá nằm trên thớt. Họ không thể lường hết những rủi ro mình phải đối mặt trong tương lai.